סגולי מלעילי. H4C SEGOLAATTIEN TAIVUTUS (luonnos) 1. JOHDANTO

Transkriptio

1 H4C SEGOLAATTIEN TAIVUTUS (luonnos) 4 HEPREA, KIELIOPPI, H4C SUBSTANTIIVIT, H4C Segolaattien taivutus SISÄLLYSLUETTELO 1. Johdanto 2. Dagesh kal -piste kolmannessa radikaalissa 3. Segolaattien taivutusvartalot 3.1 A-vartalo 3.2 E-vartalo 3.3 I-vartalo 3.4 O-vartalo 3.5 U-vartalo 3.6 Diftongivartalo 1. JOHDANTO IHT s. 69, 81, MA s , , , OH s. 58 Segolaatti-nimeä (hepr. shem segoli) käytetään heprean kieliopeissa laajasta joukosta nomineja. Noin joka neljäs nomini määritellään segolaatiksi. Tässä esityksessä rajoitutaan opetusteknisistä syistä kuitenkin vain niihin segolaatteihin, joissa yksikön perusmuodossa paino on toiseksi viimeisellä tavulla eli penultimalla (hepr. mil'eili). ש ם ס ג ול י שם מ ל ע יל י סגולי מלעילי Segolaatti-nimi johtuu siitä, että näissä sanoissa on usein vähintään yksi segolvokaali. Erityisesti kurkkuäänteiden vuoksi on kuitenkin myös segolaatteja, joissa ei ole yhtään segolia (esim. na'ar, nuorukainen). Myöskään diftongisegolaateissa (esim. maim, vesi) ei ole segol-vokaaleja. נ ע ר מ י ם 1

2 Segolaateilla on kuusi taivutusvartaloa: a-, e-, i-, o- ja u- sekä diftongivartalo. Näistä a-vartalo on yleisin, i- ja o-vartalot seuraavaksi yleisimpiä. E-vartalo on harvinainen, u-vartalo esiintyy erittäin harvoin. Diftongivartaloita on runsaasti. Sanojen suffikoituja muotoja ei yleensä tarvitse osata aktiivisesti. Niiden tunnistaminen riittää. Puhekielessä ja arkisessa kirjoituksessa omistaminen ilmaistaan shel-possessiivipronominilla ja sen omistusliitteisillä muodoilla: sheli, shelcha, shelach, shelo, shela, shelanu (-lá-), shelachem, shelachen, shela h em, shela h en. Sen sijaan sekä yksikön että monikon omistettavat muodot (st. constr., nismach) on syytä opetella myös aktiiviseen käyttöön. Niitä tarvitaan vakiintuneissa sanaliitoissa eli ns. yhdyssanoissa. Esim. kulmakivi, perusasia, "perustuksen kivi" א ב ן י ס וד יסוד, אבן א ב נ י י ס וד יסוד אבני hamaninkorva (purim-juhlan leivonnainen) א ז נ י ה מ ן המן, אוזן א ז ן ה מ ן המן אוזני olohuone, "vieraiden huone" ח ד ר א ור ח ים ח ד ר י א ור ח ים חדר אורחים, חדרי אורחים kahvila, "kahvin talo" קפה בתי ב ת י ק פ ה קפה, בית ב ית ק פ ה 2. DAGESH KAL -PISTE KOLMANNESSA RADIKAALISSA (EKSKURSSI) Jos segolaatin kolmas radikaali on beged kefet -kirjain, niin yksikössä siihen merkitään dagesh kal -piste, monikossa ei. Monikon pisteetön muoto voidaan merkitä rafe-yläviivalla. ד ר כ יכ ם כ י, ד ר POIKKEUKSIA 2

3 Seuraavissa ei poikkeuksellisesti merkitä dagesh kal -pistettä edes yksikössä: beged mask. [1x fem.] (217x) vaate, petos jekev mask. (15x) viininpuristin, öljynpuristin ב ג ד י י ק ב י ב ג ד, י ק ב, Seuraaviin merkitään poikkeuksellisesti dagesh kal -piste myös monikkomuotoihin: teref mask. (22x) petoeläimen saalis kesef mask. (403x) hopea, raha nesech mask. (60x) juomauhri tsemed mask. (15x) juhtapari, valjakko, pari ט ר ף, ט ר פ י כ ס ף, כ ספ י נ ס ך, נ סכ י צ מ ד, צ מ ד י Seuraavassa esiintyy monikossa sekä pisteetön että pisteellinen muoto: reshef mask. (7x) liekki, hehku ר ש פ י א ו ר ש פ י שף, ר Duaalissa esiintyy yleensä pisteellisiä muotoja: alpaim mask. du. kaksi tuhatta, sonni- tai härkäpari birkaim fem. du. polvet Kuitenkin: jarchei fem. du. st. constr. kupeet, lanteet א ל פ י ם ב ר כ י ם י ר כ י 3

4 Monikossa alfei mask. mon. st. constr. tuhannet א ל פ י 3. SEGOLAATTIEN TAIVUTUSVARTALOT 3.1 A-VARTALO a-vartaloisia: mukaiset segolaatit ovat useimmiten (ק ט ל) kaavan -ס ס ס derech, darki, drachai, darcheichem (tie) ד ר ך ד ר ך ד ר כ- ד ר כ י,ד ר כ ך,ד ר כ ך,ד ר כ ו,ד ר כ ה, ד ר כ נ ו,ד ר כ כ ם,ד ר כ כ ן,ד ר כ ם,ד ר כ ן st. suff. mon. 2/3 ד ר כי- ד ר כי- ד ר כ י ד ר כ י, ד ר כ י ך, ד ר כ י ך, ד ר כ יו, ד ר כ יה, ד ר כ ינ ו, ד ר כ יכ ם, ד ר כיכ ן, ד ר כיה ם, ד ר ד ר כ ים כיה ן 3.2 E-VARTALO neched, nechdi, nechadai, nechdeichem (lapsenlapsi) נ כ ד נ כ ד נ כ ד- 4

5 נ כ ד י,נ כ ד ך,נ כ ד ך,נ כ ד ו,נ כ ד ה, נ כ ד נ ו,נ כ ד כ ם נ כ ד כ ן,נ כ ד ם,נ כ ד ן st. suff. mon. 2/3 נ כ די -* נ כ די - נ כ ד י * נ כ ד ים נ כ ד י, נ כ ד י ך, נ כ ד י ך, נ כ ד יו, נ כ ד יה, נ כ ד ינ ו, נ כ ד יכ ם, נ כ דיכ ן, נ כ דיה ם, נ כ דיה ן * Monikossa juuren kolmantena kirjaimena olevaan beged kefet -konsonanttiin ei merkitä dagesh-pistettä. 3.3 I-VARTALO i-vartaloisia. mukaiset segolaatit ovat usein (ק ט ל) kaavan -ס ס ס (kirja) ס פ ר י,ס פ ר pelastus) (apu, י ש ע י,י ש ע i-vartaloja: kaavan -ס mukaisissa segolaateissa on myös ס ס tsedek, tsidki, tsdakai, tsidkeichem (vanhurskaus) צ ד ק צ ד ק צ ד ק- צ ד ק י,צ ד ק ך,צ ד ק ך,צ ד ק ו,צ ד ק ה, צ ד ק נ ו,צ ד ק כ ם,צ ד ק כ ן,צ ד ק ם,צ ד ק ן 5

6 st. suff. mon. 2 ja mon. 3 צ ד ק ים צ ד ק י צ ד קי- צ ד קי- צ ד ק י, צ ד ק י ך, צ ד ק י ך, צ ד ק יו, צ ד ק יה, צ ד ק ינ ו, צ ד ק יכ ם, צ ד ק יכ ן, צ ד ק יה ם, צ רק יה ן 4.4 O-VARTALO boker, bokri, bkarai, bokreichem (aamu) ב ק ר ב ק ר ב ק ר- ב ק ר י,ב ק ר ך,ב ק ר ך,ב ק ר ו,ב ק ר ה, ב ק ר נ ו,ב ק ר כ ם,ב ק ר כ ן,ב ק ר ם,ב ק ר ן st. suff. mon. 2/3 ב ק רי - ב ק רי - ב ק ר י ב ק ר ים ב ק ר י, ב ק ר י ך, ב ק ר י ך, ב ק ר יו, ב ק ר יה, ב ק ר ינ ו, ב ק ר יכ ם, ב ק ר יכ ן, ב ק ר יה ם, ב ק ר יה ן 3.5 U-VARTALO (harvinainen) komets, kumtsi, kmatsim, kmatsai (BH kourallinen, PBH hyppysellinen) 6

7 ק מ צ- ק מ ץ ק מ ץ ק מ ץ, ק מ ץ, ק מ צ י, ק מ צ ך, ק מ צ ך, ק מ צ ו, ק מ צ ה, ק מ צ נ ו, ק מ צ כ ם, ק מ צ כ ן, ק מ צ ם, ק מ צ ן st. suff. mon. 2/3 ק מ צי - ק מ צי - ק מ צ י ק מ צ ים ק מ צ ים, ק מ צ י, ק מ צ י, ק מ צ י ך, ק מ צ י ך, ק מ צ יו, ק מ צ יה, ק מ צ ינ ו, ק מ צ יכ ם, ק מ צ יכ ן, ק מ צ יה ם, ק מ צ יה ן ז ית י, ז ית ך, ז ית ך, ז ית ו, ז ית ה, ז ית נ ו, ז ית כ ם, ז ית כ ן, ז ית ם, ז ית ן 3.6 DIFTONGIVARTALO zait, zeiti, zeitai, zeiteichem (öljypuu, oliivi) ז י ת ז ית ז ית- ז ית ים ז ית י ז יתי- ז ית י, ז ית י ך, ז ית י ך, ז ית יו, ז ית יה, ז ית ינ ו, ז ית יכ ם, ז ית יכ ן, ז ית יה ם, ז ית יה ן 7